‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ એટલે કે વન નેશન, વન ઈલેક્શન બિલ આજે લોકસભામાં રજૂ કરાયું હતું. આ બિલને ‘બંધારણ (129મો સુધારો) બિલ 2024’ નામ આપવામાં આવ્યું છે. કેન્દ્રીય કાયદા મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ આ બિલને ગૃહમાં રજૂ કરતાં જ કોંગ્રેસ, સમાજવાદી પાર્ટી અને તૃણમૂલ કોંગ્રેસ સહિતના પક્ષોએ જોરદાર હોબાળો કર્યો હતો. બીજી તરફ, નીતિશ કુમાર, ચંદ્રાબાબુ નાયડુ અને વાયએસઆરસીપીના જગન મોહન રેડ્ડીએ આ બિલને ટેકો જાહેર કર્યો હતો.
સંસદના શિયાળુ સત્રનો મંગળવારે (17 ડિસેમ્બર) 17મો દિવસ છે. વન નેશન-વન ઇલેક્શન બિલ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું. કેન્દ્રીય કાયદામંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ સૌપ્રથમ વન નેશન, વન ઇલેક્શન માટે 129મું બંધારણ સંશોધન બિલ રજૂ કર્યું હતું.
વન નેશન વન ઈલેક્શન બિલ રજૂ કર્યા બાદ સાંસદોને એના પર બોલવા માટે સમય આપવામાં આવ્યો હતો. ઘણા પાર્ટીઓએ વાંધો ઉઠાવ્યા પછી બિલને ફરીથી રજૂ કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોનિક મતદાન થયું. પક્ષમાં 220 અને વિપક્ષમાં 149 મત પડ્યા હતા. સ્પીકરે કહ્યું હતું કે જે સભ્યો પોતાનો મત બદલવા માગે છે તેઓ સ્લિપ લઈ લે. ત્યાર પછીની મતગણતરીમાં પક્ષમાં 269 અને વિપક્ષમાં 198 મત પડ્યા હતા. કાયદામંત્રી મેઘવાલે ફરીથી બિલ રજૂ કર્યું.
મેઘવાલે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે સંબંધિત ત્રણ કાયદામાં સંશોધનનું બિલ પણ રજૂ કર્યું હતું. આ બિલમાં કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની સરકાર અધિનિયમ- 1963, ધ ગવર્નમેન્ટ ઓફ નેશનલ રેપિટલ ટેરિટરી ઓફ દિલ્હી- 1991 અને જમ્મુ અને કાશ્મીર રિઓર્ગેનાઈઝેશન એક્ટ- 2019નો સમાવેશ થાય છે. તેના દ્વારા જમ્મુ અને કાશ્મીરને પૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો આપવા માટે સુધારા પણ કરી શકાય છે.
અમિત શાહે કહ્યું હતું કે જ્યારે બિલ કેબિનેટમાં આવ્યું ત્યારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે એને જોઈન્ટ પાર્લમેન્ટરી કમિટી (JPC)ને મોકલવામાં આવે.
વન નેશન, વન ઈલેક્શન બિલના વિરોધમાં સપાના સાંસદ ધર્મેન્દ્ર યાદવે કહ્યું હતું કે વન નેશન, વન ઈલેક્શન બિલ દેશમાં તાનાશાહી લાવવાનો ભાજપનો પ્રયાસ છે.
પરચી થયેલા મતદાનમાં બિલની તરફેણમાં 269 મત પડ્યા
પરચી મતદાન થયા પછી સ્પીકર ઓમ બિરલાએ પરિણામો જાહેર કર્યા હતા. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ‘જ્યારે પણ ઈલેક્ટ્રોનિક મતદાન થાય છે ત્યારે જો તેમાં કંઈ યોગ્ય ન હોય તો જ પરચીની માગ કરી શકો છે. હાલ આ બિલની તરફેણમાં 269 મત અને વિરોધમાં 198 મત પડ્યા છે.’ લોકસભામાં વન નેશન, વન ઈલેક્શન બિલ પર મતદાન થયા બાદ તેને જેપીસીને મોકલવામાં આવ્યું છે. હાલમાં લોકસભાની કાર્યવાહી 3 વાગ્યા સુધી સ્થગિત કરી દેવામાં આવી હતી.
લોકસભામાં ભારે હોબાળા વચ્ચે આ બિલ મુદ્દે મતદાન શરુ કરાયું. આ બિલની તરફેણમાં 220 અને વિરુદ્ધમાં 149 મત પડ્યા છે, જ્યારે કુલ 369 સભ્યે મતદાન કર્યું છે. આ બિલ માટે ઇલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ થઈ રહ્યું હોવાથી વિપક્ષે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. આ અંગે ગૃહ મંત્રી અમિત શાહે કહ્યું હતું કે, તમને વાંધો હોય તો પરચી આપીને પણ મતદાન કરી શકો છો.
આ બિલ સંયુક્ત સંસદીય સમિતિને મોકલવાનો પ્રસ્તાવ
બીજી તરફ, વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે મતદાન પહેલા કાયદા મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલે વિપક્ષના હોબાળા વચ્ચે આ બિલ સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (જેપીસી)ને મોકલવા માટે પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો.
તમે ઇચ્છો એટલા દિવસ ચર્ચા કરી શકો છોઃ ઓમ બિરલા
લોકસભા અધ્યક્ષ ઓમ બિરલાએ વિપક્ષને શાંત પાડતાં કહ્યું હતું કે, ‘આ બિલ મુદ્દે સંયુક્ત સંસદીય સમિતિની રચના કરવામાં આવશે. તેમાં તમામ પક્ષના સભ્યો હશે અને આ મુદ્દે વ્યાપક ચર્ચા કરશે. આ બિલ આવે તે પહેલા પૂરતો સમય અપાશે, તમે ઇચ્છો એટલા દિવસ ચર્ચા કરી શકો છો.’
શિવસેના(શિંદે જૂથ)નું બિલને સમર્થન
શિવસેના(શિંદે જૂથ)ના સાંસદ શ્રીકાંત શિંદેએ વન નેશન, વન ઈલેક્શન બિલને સમર્થન આપ્યું છે. તેમણે કોંગ્રેસ પર નિશાન સાધતાં કહ્યું કે, ‘કોંગ્રેસ કોઈ પણ સુધારાને નફરત જ કરે છે.’ આ નિવેદન પછી વિપક્ષે ભારે હોબાળો મચાવ્યો હતો.
આ બિલ બંધારણ વિરોધી છે: સુપ્રિયા સૂલે
એનસીપી (શરદ પવાર જૂથ) સાંસદ સુપ્રિયા સૂલેએ જણાવ્યું હતું કે, ‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ બિલ બંધારણ વિરોધી છે. તમે ચૂંટણી પંચને ચૂંટણી યોજવા માટે વિધાનસભા ભંગ કરવાનો અધિકાર આપી રહ્યા છો. આ બિલ સમીક્ષા માટે સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC)ને મોકલવું જોઈએ.’
કોંગ્રેસ, સપા અને શિવસેના(ઉદ્ધવ જૂથ)નો વિરોધ
કોંગ્રેસે આજે સવારે ઇમરજન્સી બેઠક બોલાવી હતી. સપાના વડા અખિલેશ યાદવે આ બિલનો વિરોધ કરતાં જણાવ્યું હતું કે, ‘આ બંધારણને નષ્ટ કરવાનું ષડયંત્ર છે.’ તો શિવસેના(ઉદ્ધવ જૂથ)ના સાંસદ અનિલ દેસાઈએ પણ આ બિલને સંઘીય માળખા પરના હુમલા સમાન ગણાવ્યું હતું. ઇન્ડિયન મુસ્લિમ લીગના સાંસદ ઈ.ટી. મોહમ્મદ બશીરે આ બિલનો વિરોધ કર્યો હતો.
આ બિલ અલ્ટ્રા વાયરસ છેઃ તૃણમૂલ કોંગ્રેસ
તૃણમૂલ કોંગ્રેસના સાંસદ કલ્યાણ બેનરજીએ આ બિલને અલ્ટ્રા વાયરસ ગણાવીને જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘સંસદ પાસે કાયદો બનાવવાની સત્તા છે. રાજ્ય વિધાનસભા પાસે પણ આવા અધિકાર છે, પરંતુ આ પ્રકારની ઓટોનોમી દેશની વિધાનસભાઓને ખતમ કરી નાંખશે. આ બિલ બંધારણ વિરોધી છે. આ બધું જ એક સત્તાધારી પાર્ટી કરે છે. આ કંઈ ચૂંટણી સુધારા નથી, પરંતુ એક વ્યક્તિની ભૂખ સંતોષવાનો પ્રયાસ છે.
શું છે એક દેશ, એક ચૂંટણી બિલ?
‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ એટલે આખા દેશમાં એકસાથે એક જ દિવસે (અથવા ટૂંકી અવધિમાં) તમામ પ્રકારની ચૂંટણીઓ યોજવી. ભારતના સંદર્ભમાં જોઈએ તો લોકસભાની ચૂંટણીની સાથે તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ પણ યોજવાની હોય. સાથોસાથ સ્થાનિક સંસ્થાઓ એટલે કે નગરનિગમ (મ્યુનિસિપલ કૉર્પોરેશન), નગરપાલિકા, નગર પંચાયત અને ગ્રામ પંચાયતોની ચૂંટણીઓ પણ થઈ જવી જોઈએ. તમામ ચૂંટણીઓ એક જ દિવસે અથવા અમુક દિવસોની નિશ્ચિત સમયમર્યાદામાં થઈ જાય એ સિસ્ટમને કહેવાય ‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ એટલે કે ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’.
PM મોદીએ ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’ની હિમાયત
દેશમાં છાશવારે ક્યાંક ને ક્યાંક ચૂંટણીઓ થતી જ રહે છે. વારંવારની ચૂંટણીઓ વિકાસને અવરોધે છે. તેથી વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી લોકસભાની ચૂંટણી સાથે જ રાજ્યોની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ કરાવવાનો આગ્રહ કરી રહ્યા છે. વડાપ્રધાને આ વર્ષે 15મી ઑગસ્ટના રોજ સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી દરમિયાન લાલ કિલ્લા પરથી આપેલ ભાષણમાં પણ ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’ની હિમાયત કરી હતી. તેમણે દેશના તમામ રાજકીય પક્ષોને દેશની પ્રગતિ માટે આ દિશામાં આગળ વધવાનો અનુરોધ કર્યો હતો.
‘એક દેશ, એક ચૂંટણી’ના ફાયદા
- ખર્ચમાં ઘટાડો: ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’નો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે એનાથી ચૂંટણી ખર્ચમાં ઘટાડો થશે. અલગ-અલગ ચૂંટણીઓ કરાવવા માટે દર વખતે મોટી રકમ ખર્ચવામાં આવે છે. એક સમયે આખા દેશમાં ચૂંટણીઓ પતી જાય તો ખર્ચ પણ એક જ સમયે કરવાનો થાય.
- તંત્રનો બોજ ઘટશે: વારંવારની ચૂંટણી પ્રશાસન અને સુરક્ષા દળો પર બોજ નાખે છે, કારણ કે તેમને દરેક વખતે ચૂંટણી ફરજ બજાવવાની હોય છે. ચૂંટણી કર્મચારીઓના રહેવા-ખાવાની, એમના આવાગમનની ઝંઝટ પણ એક વારમાં જ પતી જશે.
- સરકાર ભંગ થઈ તો શું?: જો કોઈપણ કારણોસર લોકસભા કે પછી કોઈ રાજ્યની વિધાનસભા ભંગ કરી દેવામાં આવે તો પછી ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’ વ્યવસ્થા કેવી રીતે જાળવવી? એક રાજ્યની સરકાર બરતરફ થાય એટલે તમામ રાજ્યોની સરકારો રદ કરીને ફરી આખા દેશમાં ચૂંટણીઓ તો ન યોજી શકાય ને?
- સંસાધનોની કમી: આપણા દેશમાં EVM અને VVPAT દ્વારા ચૂંટણી યોજવામાં આવે છે, જેની સંખ્યા મર્યાદિત છે. હાલમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અલગ-અલગ યોજાતી હોવાથી જે સંસાધનો છે એટલામાં પહોંચી વળાય છે, પણ જો આખા દેશમાં એકીસાથે તમામ પ્રકારની ચૂંટણીઓ યોજાય તો ચૂંટણી માટે જરૂરી સંસાધનો ક્યાંથી લાવવા? વહીવટી અધિકારીઓ અને સુરક્ષા કર્મીઓની કમી પણ સર્જાય, એનું શું કરવું?
Author: Sanatan Satya Samachar
The Fourth pillar of democracy
